کد مطلب:23745 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

معيار شناخت خوبيها و بديها چيست؟

يكي از بهترين موهبت هاي خداوند به انسان عقل است، كه خوبي و بدي را به طور كلي به وسيله آن تشخيص مي دهد اموري مانند ظلم بد است و عدالت و محبت خوب; ليكن از آنجا كه انسان در جهاني زندگي مي كند كه پر از رابطه هاست، نمي تواند به اين مقدار رهنمود عقل كفايت كند، زيرا انسان با خويش، با ديگران و با نظام هستي رابطه دارد و اين رابطه دارد و اين رابطه ها به ضابطه وقانون نياز دارد; قوانيني كه با توجّه به خوبي و بدي و مصالح واقعي انسان تدوين شده باشد. به دليل عدم دسترسي عقل به كشف تمامي روابط و قوانين حاكم بر آن وحي ضرورت مي يابد; كه وحي به همه اين پيوندها و رابطه ها و قوانين آن آگاه است. البته اين انتخاب نيز به رهنمود عقل است. چرا كه عقل گستره آگاهي وحي را از خويش وسيع تر مي بيند و به اين هدايت دل مي سپارد. در حديث زيبايي آمده است.«خداوند وقتي آدم را آفريد، حياء و

ـ1813ـ
دين و عقل را برابر انسان نهاد و گفت:انتخاب كن، انسان عقل را برگزيد. سپس دين و حياء به دنبال عقل حركت كردند سؤال شد: و شما كجا مي رويد؟ حياء و دين گفتند:و آنجا كه عقل باشد ما نيز هستيم».(1) اين پيروي ابتدايي دين و حيا همان رهنمود عقل است كه با جزئيات خوبي و بدي دسترسي ندارد و بعد از آن تابعيت عقل از دين شروع مي شود، تا به كمال خويش دست يابد.
اگر عقل گرايان افراطي ادعا كنند كه عقل همه چيز را تشخيص مي دهد، مشكل بزرگي رخ مي نمايد و آن اينكه به چه دليل بايد خوبي و بدي را دعايت كرد؟ اصلا چرا ظلم بد است؟ اينجاست كه ايمان به خداوند، ضمانت اجرايي و پشتوانه همه خوبي ها و بديها مي شود; چرا كه به گفته داستايوفسكي:«اگر خدا نباشد همه چيز مجاز است». در آيه اي از قرآن(2) به نحو بسيار زيبايي توصيف شده كه خوبيها به چه مباني اي تكيه دارد كه از معناي مخالف آن بديها هم روشن مي شود.

ـــــــــــــــــــــ
1 - اصول كافي، باب عقل و جهل.
2 - سوره بقره، آيه 177.

ـ1814ـ

(بخش پاسخ به سؤالات )


ـ1815ـ